Istota Kosztów Rodzajowych

Podstawowym i warunkiem istnienia i rozwoju społeczeństwa jest produkcja dóbr materialnych. [1] Powyższe słowa pochodzą z pierwszych stron publikacji pod redakcją Kazimierza Sawickiego „Rachunek Kosztów”. Postawiona teza jest tak oczywista, że nie sposób z nią polemizować, zwłaszcza w świecie ogarniętym konsumpcjonizmem. W tym artykule odpowiem na pytanie, jaka jest istota kosztów rodzajowych.

Wprowadzenie

Parafrazując zacytowany fragment, możemy stwierdzić, że niezbędnym warunkiem produkcji dóbr materialnych jest ponoszenie określonych nakładów tej produkcji, a nakłady te nazywamy kosztami. Koszty te składają się z wielu różnych pozycji, dlatego niezbędne jest ich łączenie w grupy.

Taki podział kosztów na składniki, oraz łączenie ich w grupy nazywamy klasyfikacją kosztów. Podziału kosztów możemy dokonywać na podstawie wielu różnych kryteriów. Dzięki temu wyróżniamy: koszty stałe i zmienne, pośrednie i bezpośrednie, koszty działalności operacyjnej i koszty działalności produkcyjnej, oraz wiele innych.

Istota kosztów rodzajowych, sposoby prezentowania kosztów

        Wyróżniamy trzy podstawowe sposoby prezentowania kosztów w dokumentacji księgowej; układ rodzajowy, kalkulacyjny oraz według miejsca powstania kosztu. Niniejsza praca poświęcona jest głównie kosztom w układzie rodzajowym. W taki sposób ewidencjonowane są koszty proste, odnoszące się do bieżącej działalności przedsiębiorstwa, ale tylko takie koszty, które faktycznie zostały poniesione.

Do najczęściej spotykanych pozycji układu rodzajowego kosztów zaliczamy: amortyzację, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników oraz pozostałe koszty. Pełna charakterystyka poszczególnych pozycji, znajduje się w dalszej części opracowania.  

        Koszty proste to takie koszty, które składają się z jednego czynnika i nie można ich rozłożyć na części składowe. Przeciwieństwem kosztów prostych są koszty złożone, np. koszty remontów czy koszty sprzedaży. W zależności od potrzeb układ rodzajowy kosztów może być mniej lub bardziej rozbudowany.  Aby jednak właściwie zrozumieć istotę tematu, należy zapoznać się z podstawowymi pojęciami związanymi z rachunkiem kosztów.

Ważnym pojęciem, które warto przeanalizować, jest sam koszt. Tutaj chciałbym posłużyć się wspomnianą już wcześniej pozycją Kazimierza Sawickiego „Rachunek kosztów”.  Cytując autora: „Koszty stanowią wyrażone w pieniądzu celowe zużycie składników majątku trwałego i obrotowego, usług obcych, nakładów pracy oraz niektóre wydatki niestanowiące zużycia związane z prowadzeniem normalnej działalności przez jednostkę gospodarczą w określonej jednostce czasu” [2].

Ustawa o rachunkowości również dostarcza dość precyzyjną definicję pojęcia kosztu. W art. 3 ust. 1 pkt 1 wyżej wymieniona ustawa definiuje koszty i straty jako: „uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców, lub właścicieli”[3]. Poniżej konkretne pozycje kosztów rodzajowych z opisem.

Koszty rodzajowe

 Amortyzacja.

        Pod pojęciem amortyzacji w układzie rodzajowym kosztów, rozumie się odpisy związane ze zużyciem środków trwałych , oraz wartości niematerialnych i prawnych. Amortyzacja jest uważana za koszt  związany ze  stopniową utratą wartości  określonych składników majątku trwałego, spowodowanym ich wykorzystaniem w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa oraz niekiedy  utratą atrybutu nowoczesności. Przy księgowaniu kosztów amortyzacji, zgodnie z zasadą podwójnego zapisu używamy dwóch kont. Kontem przeciwstawnym w tym przypadku jest bilansowe konto umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

        Odpowiednio prowadzona analityka oraz tabele amortyzacyjne, dają pełen obraz stopnia zużycia poszczególnych składników majątku trwałego. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się najczęściej liniowo, aż do momentu w którym wartość umorzenia ( całkowita amortyzacja) zrówna się z wartością początkową danego majątku trwałego. W niektórych wypadkach jest możliwa także amortyzacja jednorazowa. Na koniec roku obrotowego saldo konta amortyzacja, podobnie jak salda innych kont rodzajowych, przenosi się do konta wynik finansowy. Oznacza to, że amortyzacja jako koszt umniejsza wynik finansowy firmy czyli jego zysk. Dla finansowca amortyzacja jest szczególnym kosztem, nie jest on bowiem faktycznie ponoszony przez firmę ( przedsiębiorstwo), a więc stanowi osłonę podatkową jako  i  jest jednocześnie źródłem gotówki.

 Zużycie materiałów i energii.

        Drugim bardzo istotnym z punktu widzenia funkcjonowania przedsiębiorstwa kosztem rodzajowym jest zużycie materiałów i energii. Na tym koncie księgujemy zużycie materiałów podstawowych, pomocniczych, gospodarczych, biurowych czy reklamowych. Zużycie materiałów i energii to również koszt paliw stałych, płynnych i gazowych, oraz energii elektrycznej czy cieplnej, zużytej w związku z działalnością operacyjną przedsiębiorstwa. Pozycja zużycia materiałów i energii może zawierać bardzo wiele różnych kosztów, jednak odpowiednia ewidencja analityczna, pozwala na czytelne wyodrębnienie poszczególnych grup.

 Usługi obce.

        Usługi obce to różnego rodzaju roboty i usługi świadczone na rzecz danego przedsiębiorstwa przez inny podmiot gospodarczy.  Tutaj również podobnie jak to ma miejsce przy zużyciu materiałów i energii, zakres przedmiotowy „usług obcych” jest bardzo szeroki. W zależności od profilu działalności przedsiębiorstwa może to być np. wykonanie przez zewnętrzną firmę określonych etapów procesu technologicznego. Mogą to być również usługi sprzętowe czyli prace wykonane przez sprzęt obcy na rzecz działalności jednostki. Bardzo popularną usługą obcą  zwłaszcza w mniejszych przedsiębiorstwach są usługi transportowe. Zaliczyć możemy do nich przewóz zakupionych materiałów i towarów, czy przewóz pracowników wynajętymi środkami transportu. Warto tutaj także wymienić różnego rodzaju usługi informatyczne, ochronę mienia czy usługi bankowe.

 Podatki i opłaty.

        Na pozycje podatki i opłaty składają się wszystkie tzw. podatki kosztowe czyli podatki lokalne oraz podatki od czynności cywilno-prawnych. Do podatków lokalnych możemy zaliczyć podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych czy podatek leśny. Istotną pozycją kosztową może okazać się także podatek akcyzowy płacony przy sprzedaży wyrobów akcyzowych.

        Do opłat stanowiących koszt rodzajowy zaliczymy np. wpłaty na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych PEFRON, oraz różnego rodzaju opłaty skarbowe, sądowe czy koncesyjne.

 Wynagrodzenia.

        Na „wynagrodzenia” składają się wszystkie wypłaty pieniężne oraz świadczenia w naturze, które pracownik otrzymuje od przedsiębiorstwa za wykonaną pracę. Są to również wynagrodzenia osób wchodzących w skład zarządu, rady nadzorczej oraz komisji rewizyjnej. Jako koszt rodzajowy traktowane są wynagrodzenia brutto, czyli przed potrąceniami. Wpisy na koncie „wynagrodzenia” po stronie DT. Dokonywane są na podstawie listy płac, natomiast wpisy po stronie CT korespondują z kontem wynik finansowy.

 Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia.

        Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, określa osoby które obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym. Rozdział 2 art. 6.1 wymienia między innymi pracowników oraz osoby wykonujące pracę nakładczą [4]. Składki na wyżej wymienione ubezpieczenia również znajdą swoje miejsce w kosztach rodzajowych, ale tylko w części opłacanej przez przedsiębiorstwo. Inne świadczenia na rzecz pracowników takie jak posiłki regeneracyjne czy obowiązkowe okresowe badania lekarskie.

 Pozostałe koszty.

Pozostałe koszty rodzajowe to wszystkie koszty, które nie zostały zaliczone do innych kosztów rodzajowych. Możemy tutaj wymienić między innymi koszty podróży służbowych oraz koszty reprezentacji i reklamy.

Jeśli masz dodatkowe pytania, jaka jest istota kosztów rodzajowych, napisz w komentarzu poniżej. Zachęcamy również do udostępniania naszych wpisów w mediach społecznościowych.

Przypisy

[1] Rachunek kosztów, red. Kazimierz Sawicki, Warszawa 1996

[2] Rachunek kosztów, red. Kazimierz Sawicki, Warszawa 1996

[3] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. 1994 Nr 121 poz. 591

[4] Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. 1998 Nr 137 poz.887