„Nieznajomość prawa szkodzi…”. Powyższa sentencja wywodzi się z prawa rzymskiego i w kontekście wypadku przy pracy nabiera dosłownego znaczenia. Jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest określona przez art. 15 Kodeksu pracy zasada zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy [1]. Oznacza to, że pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikowi takich warunków pracy, które będą gwarantowały mu faktyczne bezpieczeństwo podczas świadczenia pracy. Nieprzestrzeganie przez pracodawcę tej zasady może powodować wypadek przy pracy.
SPIS TREŚCI
Teoria i praktyka
Pomimo nałożenia tego obowiązku poprzez ustawę na pracodawcę i stworzenia służb wewnętrznych (BHP, Społeczna Inspekcja Pracy) oraz zewnętrznych (Państwowa Inspekcja Pracy), których zadaniem jest sprawować kontrolę w tymże zakresie i zakładając, że wymienione instytucje należycie wykonują swe obowiązki, nadal dochodzi do wypadków przy pracy.
Świadczy to o tym, że wyeliminowanie wypadków przy pracy jest niemożliwe, a wszystkie działania podejmowane w tym kierunku mogą przyczynić się jedynie do marginalizacji tego niepożądanego zjawiska.
Definicja wypadku przy pracy
Same przepisy kodeksu pracy nie definiują pojęcia wypadku przy pracy. Tutaj
z pomocą przychodzi nam ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, która określa precyzyjnie ,czym jest wypadek przy pracy [2]. Zgodnie z art. 3 w/w Ustawy za wypadek uważa się zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć pracownika, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności, lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania przez pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
W w/w ustawie ustawodawca wymienia jednak również mnóstwo dodatkowych sytuacji, które traktowane są na równi z wypadkiem przy pracy jeżeli chodzi o uprawnienia do świadczeń powypadkowych. Ze względu na rozległość tematu skupmy się tylko na charakterystyce cech wypadku wymienionych w ustawie.
Wyróżniamy cztery cechy zdarzenia, które pozwalają zakwalifikować je jako wypadek przy pracy:
- nagłość zdarzenia;
- związek z pracą;
- przyczyna zewnętrzna;
- powstanie szkody na osobie powodujące uraz lub śmierć.
Nagłości zdarzenia nie należy rozumieć jedynie w sensie dosłownym, gdzie doznanie obrażeń następuje w wyniku nagłego upadku czy uderzenia o twarde przedmioty. Zdarzenie nagłe to takie zdarzenie, które nastąpiło wskutek działania przyczyny zewnętrznej w ciągu krótkiego czasu, nieprzekraczającego jednej dniówki roboczej. W literaturze prawa pracy nagłość jest uznana za przeciwieństwo powolności i stopniowania, jako właściwych chorobie zawodowej.
Z przyczyną zewnętrzną wypadku mamy do czynienia tylko wtedy, gdy przyczyna ta znajdowała się poza organizmem pracownika. Za przyczynę zewnętrzną należy uznać między innymi wszelkiego rodzaju urazy mechaniczne, urazy termiczne, działanie osób trzecich. Również nieudzielenie pomocy pracownikowi, który zasłabł w miejscu pracy, stanowi przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy.
Związek przyczynowy między wypadkiem a pracą, to w mojej ocenie, cecha wypadku, którą często najtrudniej jednoznacznie stwierdzić. Dla oceny, czy ten związek istnieje, bez znaczenia pozostaje okoliczność i to, czy ma on charakter bezpośredni, czy pośredni. Związek wypadku z pracą zachodzi wówczas, gdy istotną przyczyną wypadku jest pełnienie przez pracownika obowiązków wynikających ze stosunku pracy bądź związanych z nim.
Związek przyczynowy wypadku z pracą zachodzi już wówczas, gdy wypadek nastąpił podczas wykonywania przez pracownika swoich zwykłych czynności, nie tylko w związku z ich wykonywaniem. Pozwala to na uznanie wypadku także wtedy, gdy wypadek nie stoi nawet w bezpośrednim związku z wykonywaniem czynności, pod warunkiem jednak, że zdarzył się podczas ich wykonywania.
Szkoda na osobie, inaczej uraz, jest ostatnim elementem pozwalającym zakwalifikować zdarzenie jako wypadek przy pracy. Uraz jest to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Za uraz nie można uznać zmian (np. neurologicznych, w układzie kostnym), jeśli powstały one przed zdarzeniem, które ma być uznane za wypadek przy pracy. W takich przypadkach nie ma znaczenia fakt, że przyczyną ich powstawania może być charakter wykonywanej pracy. Najważniejszą jednak kwestią, jeśli rozpatrujemy przesłankę szkody na osobie, jest fakt, że zdarzenie, które nie spowoduje uszczerbku na zdrowiu, nie jest wypadkiem przy pracy.
Rodzaje wypadków przy pracy
Wyróżnia się następujące rodzaje wypadków według skutków:
- wypadek śmiertelny przy pracy – to wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć poszkodowanego pracownika w okresie nie przekraczalnym 6 miesięcy od dnia wypadku;
- wypadek ciężki przy pracy – to wypadek powodujący niezdolność do pracy w okresie ponad 28 dni. Jest to np. uszkodzenie ciała pracownika, utrata kończyn, utrata wzroku, słuchu, mowy, uszkodzenie podstawowych funkcji organizmu, choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do wykonywania pracy w zawodzie, zniekształcenie ciała;
- wypadek zbiorowy przy pracy – to taki, w którym uczestniczyły co najmniej 2 osoby
i uległy wypadkowi na skutek tego samego czynnika zewnętrznego lub zdarzenia;
- wypadek inwalidzki – to taki wypadek, w którym poszkodowany doznał np. trwałego kalectwa i uznano go za inwalidę jednej z trzech grup inwalidzkich;
- wypadek lekki – to wypadek powodujący niezdolność do pracy w okresie 28 dni.
Obowiązki pracodawcy związane z wypadkiem przy pracy
W razie wypadku przy pracy na pracodawcy spoczywa szereg obowiązków, w zakresie weryfikacji stanu faktycznego, ustalenia przyczyn wypadku, zapobiegania wypadkom na przyszłość, a także obowiązków informacyjnych oraz ewidencyjnych. Kodeks pracy w art. 234 bardzo szczegółowo określa sposób postępowania pracodawcy po zaistnieniu wypadku. Zgodnie z zapisami tego artykułu pracodawca jest zobowiązany:
- podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie;
- zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym;
- ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku;
- zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.
Jeżeli chodzi o samo ustalenie okoliczności i przyczyn wypadków pomocy możemy szukać w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. [3]. Zgodnie z w/w rozporządzeniem na pracodawcy po zaistnieniu wypadku ciąży obowiązek:
- niedopuszczenia do miejsca wypadku osób niepowołanych;
- niedopuszczenie do uruchamiania maszyn i urządzeń które w związku z wypadkiem
zostały zatrzymane; - powołanie zespołu powypadkowego który zbada wszystkie okoliczności wypadku.
W w/w rozporządzeniu możemy również znaleźć szczegółowe wytyczne co do sposobu powoływania oraz pracy zespołu powypadkowego. Jest to szczególnie cenne dla małych
i średnich firm, w których nie działają specjalne służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Warto tutaj wspomnieć że jeżeli z powodu zbyt małej ilości pracowników nie ma możliwości powołania zgodnego z wytycznymi ustawy zespołu powypadkowego, w skład takowego będzie wchodził pracodawca oraz specjalista spoza zakładu.
Wypadek przy pracy, podsumowanie
Skutki wypadków przy pracy powinno się również rozpatrywać w kategoriach moralnych.
Tragedie poszkodowanych pracowników i ich rodzin są bardzo ważnym aspektem, któremu powinno się poświęcać uwagę na równi z pozostałymi skutkami wypadków.
Wypadki przy pracy mają oczywiście swój wymiar ekonomiczny. Kosztów, jakie ponosi całe społeczeństwo, nie sposób nie wspomnieć, jednak znaczna część tych kosztów obciąża bezpośrednio pracodawców. Każdego roku w Polsce dochodzi do prawie 100 tys. wypadków przy pracy. Według GUS w pierwszych trzech kwartałach 2013 r. ucierpiało w nich 60 295 osób, z czego 176 zmarło [4]. Tyle mówią dane oficjalne. Nie wiadomo, do ilu wypadków doszło w tzw. szarej strefie.
Bibliografia:
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1976 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
2. Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. 2002 nr 199 poz. 1673).
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności
i przyczyn wypadków przy pracy (Dz .U. nr 105, poz. 870).
4. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PW_wypadki_przy_pracy_1-3kw_2013.pdf
Pingback: Czym jest Nazwa - Logiczna Definicja | Wymarzona Praca