Kara umowna to zobowiązanie do zapłaty określonej kwoty pieniężnej w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy. Jest to jedna z najczęściej stosowanych form zabezpieczenia interesów stron w kontraktach cywilnoprawnych, handlowych oraz budowlanych. Kara umowna może obejmować różne rodzaje naruszeń, w tym opóźnienia w realizacji zobowiązań, nienależyte wykonanie usługi lub naruszenie warunków poufności. Jej wysokość powinna być określona w umowie, a jej naliczenie nie wymaga udowodnienia faktycznie poniesionej szkody.
Podstawową funkcją kary umownej jest motywowanie stron do terminowego i prawidłowego wykonania zobowiązań oraz rekompensata za ewentualne straty. Może ona przyjmować formę stałej kwoty lub być obliczana jako procent wartości kontraktu. W praktyce kary umowne są stosowane w umowach o roboty budowlane, kontraktach dostawczych, umowach licencyjnych oraz kontraktach dotyczących świadczenia usług. Strony mogą także zastrzec, że w przypadku opóźnienia lub innego naruszenia obowiązków kara umowna będzie naliczana w systemie dziennym, tygodniowym lub miesięcznym, co dodatkowo mobilizuje do terminowej realizacji umowy.
W polskim prawie regulacje dotyczące kar umownych znajdują się w Kodeksie cywilnym, który przewiduje możliwość ich modyfikacji przez sąd w przypadku rażąco wygórowanych kwot. Wierzyciel może dochodzić kary umownej niezależnie od poniesionych strat, jednak w niektórych przypadkach może być zobowiązany do wykazania zasadności jej naliczenia. Kluczowym aspektem negocjacji kontraktów jest precyzyjne określenie warunków kary umownej, aby uniknąć sporów prawnych oraz zapewnić sprawiedliwe zabezpieczenie interesów obu stron.
