Operacyjna dźwignia to wskaźnik finansowy określający, w jakim stopniu struktura kosztów przedsiębiorstwa wpływa na jego rentowność w przypadku zmian przychodów. Odnosi się do relacji między kosztami stałymi a kosztami zmiennymi w działalności operacyjnej firmy. Im wyższy udział kosztów stałych w strukturze kosztów, tym większa jest operacyjna dźwignia, co oznacza, że nawet niewielkie zmiany w sprzedaży mogą prowadzić do znacznych zmian w zyskach operacyjnych. Wysoka operacyjna dźwignia pozwala na uzyskanie większej rentowności przy wzroście przychodów, ale jednocześnie wiąże się z większym ryzykiem w okresach spadku sprzedaży.
Mechanizm działania operacyjnej dźwigni polega na tym, że w firmach o wysokich kosztach stałych wzrost sprzedaży przekłada się na proporcjonalnie wyższy wzrost zysku operacyjnego, ponieważ dodatkowe przychody nie generują istotnych kosztów zmiennych. Na przykład przedsiębiorstwa produkcyjne, które ponoszą duże wydatki na infrastrukturę, technologie i automatyzację, charakteryzują się wysoką operacyjną dźwignią. W przeciwieństwie do nich firmy usługowe, których koszty są bardziej elastyczne i uzależnione od liczby klientów, mają niższą operacyjną dźwignię, co oznacza mniejsze wahania w wynikach finansowych.
W praktyce zarządzanie operacyjną dźwignią wymaga strategicznego podejścia do struktury kosztów i optymalizacji procesów operacyjnych. Firmy mogą dostosowywać poziom kosztów stałych poprzez outsourcing, elastyczne modele zatrudnienia lub automatyzację, aby zwiększyć efektywność finansową i zmniejszyć ryzyko związane z nieprzewidywalnymi zmianami rynkowymi. Analiza operacyjnej dźwigni jest szczególnie ważna dla inwestorów i menedżerów, ponieważ pozwala na ocenę stabilności finansowej firmy oraz przewidywanie jej reakcji na zmiany w poziomie sprzedaży. Dzięki temu przedsiębiorstwa mogą podejmować świadome decyzje dotyczące inwestycji, strategii cenowej oraz struktury finansowania działalności.
