Wypalenie zawodowe jest szczególnym rodzajem stresu związanego z wykonywaną pracą. Jest to stan wyczerpania fizycznego lub emocjonalnego, który ma bezpośredni wpływ na obniżenie wydajności pracownika. Pogarszające się wyniki pracy mają natomiast negatywny wpływ na jego poczucie własnej wartości.
SPIS TREŚCI
Czym jest wypalenie zawodowe
Wypalenie zawodowe nie jest identyfikowane jako zjawisko natury medycznej, chociaż niektórzy eksperci twierdzą, że może mieć ono ścisły związek z depresją. Czynniki takie jak cechy osobowości, czy jakość życia rodzinnego, bardzo często uważane są za jedne z przyczyn pojawiania się tej niedogodności. Jednak bez względu na bezpośrednią przyczynę, wypalenie zawodowe negatywnie wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne.
Dokładną definicję wypalenia zawodowego możemy znaleźć w licznych publikacjach naukowych na ten temat. Pierwszym, który opisał to zjawisko, był amerykański psychiatra H.J Freudenberg. Zdefiniował on syndrom wypalenia zawodowego jako poczucie psychicznego i fizycznego wyczerpania, niecierpliwości, nadmiernej skłonności do irytacji, połączonej z cynizmem i poczuciem chronicznego znudzenia, skłonnością do izolowania się i tłumienia emocji.
Z przytoczonej powyżej definicji możemy wywnioskować, że syndrom wypalenia zawodowego pojawia się w kontekście konkretnych relacji społecznych i pełnionej roli zawodowej. Warto więc zdawać sobie sprawę z okoliczności sprzyjających występowaniu tego zjawiska.
Objawy wypalenia zawodowego.
Jak już wspomniano powyżej, wypalenie zawodowe może mieć destrukcyjny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne. Dlatego warto znać najważniejsze objawy tego stanu emocjonalnego. Należy jak najszybciej zareagować na pierwsze oznaki wskazujące pojawienie się wypalenia. Do najczęściej występujących symptomów zaliczymy:
- Nadmierny cynizm i krytyczny stosunek do pracy
- Rozdrażnienie i niecierpliwość w stosunku do współpracowników lub klientów
- Notoryczny brak energii
- Trudności w koncentracji
- Brak satysfakcji z osiąganych wyników
- Nadużywanie alkoholu, lub stosowanie innych używek
- Zaburzenia snu
- Nietypowe bóle głowy, problemy żołądkowe, lub inne dolegliwości fizyczne
Zaobserwowanie u siebie, któregoś z wymienionych powyżej objawów, może oznaczać początki syndromu wypalenia zawodowego. Warto w takim przypadku wybrać się na długo odkładany urlop wypoczynkowy, aby wrócić później do pracy z nową energią. Jeśli pomimo wypoczynku objawy nie ustają, należy zwrócić się o pomoc do specjalisty. Więcej informacji na temat sposobów radzenia sobie z wypaleniem zawodowym znajduje się w dalszej części opracowania.
Możliwe przyczyny syndromu wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe może być spowodowane wieloma różnymi czynnikami. Często jest następstwem utraty kontroli i możliwości wpływania na decyzje, które mają bezpośredni wpływ na zadania wykonywane przez pracownika. Sztywny harmonogram pracy ustalany przez przełożonego, lub zadania nadmiernie obciążające pracownika mogą w konsekwencji prowadzić do pojawienia się wypalenia. Pracownikowi może również brakować zasobów, niezbędnych do wykonania powierzonego mu zadania. Zdarza się, że przełożony oczekuje od swoich podwładnych wykonywania czynności, co do których pracownicy nie posiadają odpowiednich kwalifikacji, czy nawet uprawnień. Taka sytuacja może powodować dyskomfort w miejscu pracy, co również prowadzi w dłuższym okresie do pojawienia się niekorzystnych stanów emocjonalnych u pracownika.
Kolejną, możliwą okolicznością sprzyjającą pojawianiu się wypalenia zawodowego u pracowników jest dysfunkcyjne środowisko w miejscu pracy. Praca w towarzystwie osób z tak zwanym trudnym charakterem, może powodować stan ciągłego stresu. W wielu przypadkach osoby cierpiące na syndrom wypalenia zawodowego są po prostu ofiarami mobbingu w miejscu pracy, co może bardzo skutecznie utrudniać angażowanie się w wykonywane zadania.
Wypalenie zawodowe może również pojawiać się zupełnie naturalnie, bez konkretnej przyczyny zewnętrznej, czy udziału osób trzecich. Kiedy pracownik wykonuje przez cały dzień bardzo monotonne czynności, musi zużywać dużo energii w celu utrzymania koncentracji. Dobrym przykładem będzie praca przy taśmie produkcyjnej, gdzie przez kilka godzin dziennie wykonuje się dokładnie takie same zadania. Monotonna praca biurowa również może prowadzić do wypalenia zawodowego. Dodatkowym negatywnym czynnikiem będzie tutaj brak jakiejkolwiek aktywności fizycznej w czasie pracy.
Warto również wspomnieć o potrzebie zachowania równowagi pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym. Nadmierne skupianie się na aktywności zawodowej, lub niewspółmierne zaangażowanie w życie rodzinne również może skutkować pojawieniem się symptomów wypalenia zawodowego. Bardzo istotne będzie tutaj wsparcie i wyrozumiałość ze strony członków rodziny. Odizolowanie i brak wsparcia społecznego również będzie prowadzić do problemów w życiu zawodowym.
Sposoby radzenia sobie z wypaleniem zawodowym
Znana maksyma, zawarta w przysiędze Hipokratesa mówi, że „lepiej zapobiegać, niż leczyć”. Chociaż wypalenie zawodowe nadal nie jest chorobą w rozumieniu Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD) prowadzonej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), to przytoczone powyżej słowa znajdują zastosowanie w przypadku rozważanego tutaj problemu zawodowego. Jednak, aby skutecznie zapobiegać, należy znać przyczynę pojawienia się określonej niedogodności.
Kiedy oczywiste symptomy wypalenia są już widoczne, nie ma łatwego sposobu na poradzenie sobie z nim. Osoba dotknięta tym problemem wpada w swego rodzaju błędne koło, czy raczej spiralę zniechęcenia. Kolejne niepowodzenia pogłębiają stres i frustrację, a osiągnięcie znaczącej poprawy wymaga ogromnego wysiłku emocjonalnego. Pierwszym krokiem będzie jednak uświadomienie sobie występowania problemu. Dobry menedżer powinien w porę dostrzec pierwsze objawy wypalenia u członka swojego zespołu. Chociaż syndrom wypalenia nie jest uznawany za chorobę, może być bardzo zaraźliwy, ponieważ postawa jednego z pracowników może mieć negatywny wpływ na pozostałych członków grupy. Dlatego rolą każdego kierownika, czy menedżera jest szybkie reagowanie na najmniejsze objawy znudzenia pracą w zespole.
Jeśli pomimo przedsięwzięcia wszystkich niezbędnych kroków w celu uniknięcia wypalenia zawodowego w zespole, problem ten jednak wystąpi, należy jak najszybciej zacząć działać w celu zażegnania problemu. W jaki sposób się za to zabrać? Proponuję wrócić do rozdziału opisującego przyczyny występowania syndromu wypalenia zawodowego, i zidentyfikować czynnik, który mógł się przyczynić do powstania problemu w tym konkretnym przypadku. Warto zadać sobie pytanie, czy dany pracownik nie był przypadkiem zbytnio obciążony pracą, lub czy atmosfera w zespole nie jest czynnikiem stresogennym. Dopiero po postawieniu prawidłowej diagnozy, można przystąpić do naprawy sytuacji.
Podsumowanie
Syndrom wypalenia zawodowego powstaje w wyniku przesilenia emocjonalnego lub fizycznego w miejscu pracy. Objawy wypalenia obserwuje się najczęściej u osób wykonujących monotonne, powtarzające się czynności na swoim stanowisku pracy. Zgodnie z definicją zaproponowaną przez amerykańskiego psychiatrę H.J Freudenberga, zjawisko „professional burnout”, jest związane z intensywnymi kontaktami interpersonalnymi, oraz pełnioną funkcją zawodową. Pracownicy dotknięci tym problemem stanowią duży problem dla firmy, czy organizacji, ponieważ obniżają jej ogólną efektywność.
Autor tekstu: Andrzej Rus
